علم و دین از دیدگاه ننسی مورفی

منصور نصیری

فلسفه وکلام

کارشناسی ارشد

محمد لگن‌هاوزن

هادی صادقی

موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

1381

موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

مباحث رساله حاضر در سه فصل گنجانده شده است. در فصل نخست، با عنوان (درآمدی بر بحث علم و دین) تاریخچه کوتاهی از چگونگی تعامل و ارتباط علم و دین در دوره‌های مختلف و حساس تاریخی، ارائه شده است. و از آنجا که زمینه و خاستگاه این بحث جهان مسیحیت می‌باشد، بیشترین حجم فصل را به نحوه ارتباط علم دین در جهان مسیحیت اختصاص داده‌ایم. و در پایان، به موضوع علم و دین در جهان اسلام پرداخته‌ایم و نشان داده‌ایم که بستر و در نتیجه سرنوشت آن در جهان اسلام، بسیار متفاوت از جهان مسیحیت بوده و هست. در فصل دوم،که به لحاظ موضوع رساله مهم‌ترین بخش را تشکیل می‌دهد. در صدد تبیین دیدگاه ننسی مورفی در باره ارتباط علم و دین برآمده‌ایم. این مهم را در سه مرحله انجام داده‌ایم: نخست، ارتباط علم و دین را از دیدگاه مورفی تبیین کرده‌ایم ونشان داده‌ایم که از نظر وی، دیدگاه (دو جهان بودن علم و دین) ونیز دیدگاه قائل به (تعارض علم و دین) مردود می‌باشدو این دو در تبادل سازنده با یکدیگر می‌باشند. در مرحله دوم، به بیان سلسله مرتب علوم، از دیدگاه مورفی پرداخته وتبیین کرده‌ایم که وی، با رد تحویل‌گرایی واثبات (فیزیک‌گرایی غیر تحویلی)، الهیات را به دلیل وسیع ونیز پیچیده‌تر بودن قلمرو و موضوع مطالعاتی آن، در رأس سلسله مراتب علوم قرار می‌دهد. از آنجا که جای دادن الهیات در سلسله مراتب علوم، و آن هم در رأس این سلسله مراتب، مستلزم اثبات علم بودن الهیات است، در مرحله سوم به اثبات علم بودن الهیات از دیدگاه مورفی پرداخته‌ایم. برای انجام این مهم، دو گام برداشته‌ایم: نخست به تحولات همسان در علم والهیات اشاره کرده، نشان داده‌ایم که، از نظر مورفی، تحول در روش‌های گوناگون،نظیر تحول از روش قیاسی به روش استقرایی و آنگاه به روش فرضی - قیاسی، که در علوم طبیعی رخ داده است، عینا در الهیات نیز صادق می‌باشد. و آنگاه د رگام دوم، به طور خاص به تبیین روش‌شناسی برنامه‌های پژوهشی علمی از دیدگاه (لاکاتوش)، که از نظر مورفی کارآمدترین روش‌شناسی است، پرداخته وآن را در الهیات نیز تطبیق و جاری کرده‌ایم.مهم‌ترین مراحلی که مورفی در تبیین نظیه خود به انجام می‌رساند، همین است که جریان و سریان روش‌شناسی برنامه‌های پژوهشی علمی را در الهیات به اثبات برساند و از این طریق علم بودن الهیات را روشن سازد. در اینجاست که وی سعی می‌کند، با جسارت بی‌نظیری،همه عناصر و سازه‌های تشکیل دهنده (روش‌شناسی لاکاتوش)، یعنی هسته مرکزی، راهنمونی سلبی، راهنمونی ایجابی، فرضیه‌های کمکی و داده‌ها را در الهیات موردنظر خود نیز نشان دهد و برای آن مصادیقی ارائه کند. جسارتی که مورفی در این مورد نشان داده است، باعث طرح مباحث بدیع و جنجال‌برانگیزی شده است. از این رو، در فصل سوم، به نقد و بررسی دیدگاه وی نشسته‌ایم. اشکالات مورد نظر را در سه دسته کلی گنجانده‌ایم: الف- اشکالات مربوط به روش‌شناسی مورد نظر مورفی ب- اشکالات مربوط به محتوای دیدگاه مورفی و ج- اشکالات مربوط به بیان دیدگاه‌های دیگر.

1392/10/14

1487